Yırtık Pırtık

Polygonia c-album

Özellikler
Yırtık pırtığın üst kanatlarının bazal rengi turuncudur. Üzerini sarımsı, kahvgerengi ve siyah lekelerden oluşan karekteristik bir desen kaplar. Kanatların alt yüzü kahverengimsiden gri-sarıya varan desenden oluşur, renkler açık ve koyudur ve tezatsızdır. Arka kanadın alt yüzünde beyaz bir „C“ harfi bulunur. Kelebeğin yumurtasından ne zaman çıktığına bağlı olarak kanatların alt yüzü ya daha açık renkte (erken ilk nesil) ya da daha koyu renktedir (geç ilk nesil ve ikinci nesil). Ayrıca ikinci nesil bireylerin kanatlarının alt yüzünde yeşilimsi mermer şekilli desen vardır.

Yetişkin tırtıllar tipik olarak turuncu-kahverengindedir ve siyah desenlidir, ancak bu siyah desen gövdenin üst yüzünde eksiktir. Gövdenin üst yüzünün üçte biri siyah ve sarımsı desenlidir, gerisi beyazdır. Yırtık pırtığın tırtılını, gövdesini kaplayan dikenlerden tanımak kolaydır; dikenler gövdenin arka kısmında beyaz ya da sarımsıdır. Larvaların kafa kapsülünde iki siyah diken bulunur.

Genç tırtıllar yetişkin tırtıllardan farklıdır, bunlar çok koyudur, gövdenin üst tarafında açık bölgeler görülür. Çok genç tırtılların diken yerine uzun tüycükleri vardır.

Ölçüler
Kanat genişliği 40 ile 50 mm arası, tırtılın maksimum uzunluğu aşağı yukarı 30 mm.

Yaşam Alanı
Yırtık pırtık farklı alanlarda yaşar, örneğin orman yollarında ya da orman kenarlarında ve çalılıklarda. Ilımlı yerleri sever. Eğilime göre ortam nemli de olabilir. Yırtık pırtığı parklarda, bahçelerde, bazen de uygun bitki sunan kendi haline bırakılmış tarlalarda görebiliriz. Bu kelebek Orta Avrupa‘da yoğundur.

Gözlem Zamanı
Yırtık pırtık Almanya’da, Avusturya’da ve İsviçre’de ilk bahardan son bahara kadar görülebilir. Geniş yayılım alanına sahip olan bu kelebek türün uçuş zamanı bölgeye göre farklıdır.

Orta Avrupa’da çoğunlukla yılda bir nesil üretir. Bu durumda uçuş zamanı eylülün başından son bahara kadar uzanır. Kıştan sonra yine aktifleşir ve mayıs/haziranın başına kadar uçar. Yırtık pırtık iki nesil de üretebilir, bireyler bu durumda haziranın sonundan temmuzun sonuna ve auğustosun ortasından son bahara kadar aktif olurlar. Kışı geçirdikten sonra yine ilk bahara kadar uçarlar.

Tırtılları genelde mayıstan temmuza kadar (yılda bir nesilden olanlar) ya da mayıstan hazirana ve temmuzdan auğustosa kadar (yılda iki nesilden olanlar) görebiliriz.

Yırtık pırtık kışı yetişkin birey olarak geçirir. Bu bireyler ikici nesildendir, yani alt kanatlarının koyu olan türdendir.


Dağılımı
Yırtık pırtığın dağılım alanı, Avrupa’nın 66° kuzey enlemine kadar bir çok bölgelerini kapsar. Ayrıca bu tür, Afrika’nin kuzeyinde ve Japonya’ya dek Asya’da mevcuttur. Bu kıtada her yerde bulunmaz, yalnız ormanlarda ve bozkırlarda görülür. Asya‘nın uç kuzeyinde ve Orta Asya’nın dağlarında eksiktir.

Başka Bilgiler
Tırtılların en önemli besinlerinden biri büyük ısırgandır (Urtica dioica). Keçi söğüdü (Salix caprea) ve şerbetçi otu (Humulus lupulus) gibi başka bitki türlerini de sever.

Yetişkin kelebekler çok kez çilek, dut, böğürtlen, üzüm gibi meyvelerin bulunduğu yerlerde görülür. Burada balın özünü, bazen de meyvenin suyunu içerler. Ayrıca kelebek çalısı (Buddleja davidii) gibi bol ballı bitkilere konarlar. Yaz ortasında ağaçtan düşen meyvelerine de konarlar. İlk baharın başında, kışı geçirmek için erken açan ve bal veren çiçekleri ararlar, örneğin söğütten (Salix) besinlenirler.

Linkler
Bilder bei naturgucker.de
Beobachtungen bei naturgucker.de


Metin: naturgucker.de